کوشتارەکاو هەورامیەکاودەرسیمی /هۆرگێڵنایەو جە عەرەبیەو پەی هەورامی : ابراهیم حاجی زەڵمی
کوشتارگەو هەورامیەکاودەرسیمی جەلایەنو دەوڵەتو تورکیایۆ جە ساڵەو ١٩٣٨ ی.
مابه‌ین وساڵه‌كا 1937و 1938 مه‌نتیقه‌و ده‌رسیمی جه كوردوسانو لای سه‌رینه (توركیا)، بی یاگێ گه‌وره‌ته‌رین گۆبه‌ندێ په‌ی فه‌تڵ وعام كه‌رده‌ی كورداو واگه‌ی ، پانه‌ی كه كه‌مال ئه‌تاتورك په‌ی جابه‌جاكه‌رده‌ی ئا یاسایاشه كه دژو میلله‌ت و كوردی نێبینیشه‌ره، دلێشانه خه‌مو نیازو نه‌ته‌وێ پێسه كوردیش په‌ی ئازادی، زینده به‌چاڵكه‌رده‌بێ.
هورئێست به به‌كار ئارده‌ی هه‌ڵمه‌ته‌ی سه‌ربازیه‌ى بێ ره‌حمانێ په‌ی سه‌رو ئی گه‌له به‌ش مه‌ینه‌ته‌یه ، دماجار كۆتاییش ئاما به كوشته‌و بریایێ گه‌وره‌ى كه ده‌یان هه‌زار چی خه‌ڵكه ره‌شو ڕووته بی كه‌سه‌یه كوشیێ وده‌ربه‌ده‌ر كریێ جه یاگه‌و ماواو وێشانه به‌ره‌نزه‌ده كریێ. چنده‌ها خه‌ڵكی جه‌زازاكیه‌كاو عه‌لی ئیلاهیه‌كاو دماجاریج ئا مه‌رگه‌سات و كوشتوبریه‌یه‌ی په‌ی شۆرشه‌كه‌و شیخ سه‌عیدو پیرانی نریاره‌وئینجا قه‌سابخانه‌كه‌و دۆڵه‌و زیلانی و چندی ته‌ریچ كه‌ئینه گرد ئینێ توه‌و ئاتاوانه گه‌ورانه كه توركی ده‌رهه‌ق و كوردینه كه‌ردێنێش.
ده‌رسیم یاگێ په‌شتگۆ وزیاو به‌گول ته‌ماشا كریا:
گه‌ر لاكه‌رده‌ییوه‌ما په‌ی مێژوو ئی مه‌نتیقه‌یه بۆ چ جه‌بوارو دینیوه چ جه‌بوارو زوانیوه ره‌نگا ده‌رسیم جیاوازی فره‌ش جه شۆنه‌كای ته‌ری بۆ جه توركیانه ، پانه‌ی ئه‌گه‌رچی به‌عزی تیرێ سوننه مه‌زهه‌بێش كوردێش چه‌نه‌بیینى، ئیتر به‌شی ته‌مامش كوردێ زازاكیێ و ئینجا سه‌رو رێچكه‌و عه‌لی ئیلاهی بیینێ به‌رده‌وام سه‌رده‌مو ده‌وڵه‌تو عوسمانینه توش وچه‌وسنایوه بیێنێ. جه‌رووه‌و ئابوریچوه ئی مه‌نتیقه هه‌ر ئازه‌مانه كریان ده‌ره‌به‌گی و زه‌مین وسه‌روه‌ت و سامانیوه گه‌ربیه‌بۆش تاپۆكریان سه‌رو ئانیشا كه جه‌روو مه‌زهه‌بی وپشتیوانیوه سه‌ربه‌عوسمانلی بیینێ، ئیتر خه‌ڵكه‌كه‌ش كریان به گزیرو وه‌رده‌س و ره‌نجبه‌رو ئانیشا كه‌به‌گی و ده‌ره‌به‌گیشا په‌ی عوسمانلی كه‌رده‌ن، به‌ده‌رچانه‌یه كه باج وسه‌رانێ فره‌شا وزیانسه‌ر. ئیتر وه‌رانوه‌رو ئانه‌ی و ئی ه‌ته چه‌په‌بَه‌یه خه‌ڵكو ده‌رسیمی هه‌ڵویست هورگێرێنێ و خزمه‌تو عه‌سكه‌ری په‌شتگۆ وزێنى و باج و سه‌رانه فره‌جار نه‌دێنێ.
ئینه‌یجه توركه‌كا توره‌كه‌رێ و كه‌رێنێش به‌هانێ په‌ی ئانه‌ی هه‌ڵمه‌ته‌شا وه‌نه بداو ئانه وێشاگه‌ره‌كشانه‌و خوا په‌نه‌ش ناوه‌شا ئادێ ئه‌نجامش بدا.
په‌وكای به‌درێژایی ده‌وڵه‌تو عوسمانلی ده‌رسیم ناوچێوه‌بێ كه گۆشدارو ته‌مام و داواو عوسمانلی نه‌بێ و دایم گیانێ یاخی بیه‌ی و به‌ره‌نگاریش هه‌رچه‌نه‌بێ ئانه‌بی ئه‌تاتورك دلێراسه‌و ویسه‌كانه په‌ی دلێ راسه‌و سیه‌كانه هه‌ر زۆرێشكه‌ردێ گه‌ره‌كش بێ ئی ویركه‌رده‌یوه دلی ده‌رسیمینه نازۆ به‌زۆر ده‌سه‌ڵات و وێش سه‌پنۆ، په‌وكای هه‌ڵمه‌ته‌وبه‌تورك كه‌رده‌ى ده‌رسیمی و وركه‌نده‌ی خه‌ڵكه ئه‌سڵیه‌كه‌یش جه دلێ راسه‌و ده‌رسیمینه وست ڕا. ئانه‌بێ چند هه‌زار خانه‌وادێش هوركه‌ندێ جه‌یاگه‌و مه‌سكه‌ن و وێشا و په‌راگه‌ندێش كه‌ردێ و به‌ردێش په‌ی وه‌راواو توركیای. ئیتر هورئێست به‌نیایره‌ى ده‌زگای ئاسایشی و جاسوسی فره‌ى جه ده‌رسیمه‌نه وه‌رو ئانه‌یه زاڵ بۆ و تواناو سه‌ركوتكه‌رده‌یش زیاته‌ره‌بۆ.
ئی جمایۆ ئه‌تاتوركی ، پاسه‌شكه‌رد كه‌خه‌ڵكو ده‌رسیمی رای یاساییه گیرۆ وه‌ر وه‌رانوه‌رو ئی سته‌می دادێ كه‌رۆ، پانه‌ی شكاتێ وێشا یاونا لای سه‌ریئانه‌بێ وه‌فدێشا وه‌شكه‌رد چاگه‌وه په‌یامێ ئی خه‌ڵكی یاونا گه‌وره‌كا توركیاى، پانه‌ی ئی ه‌ته چه‌په‌ڵه‌و توركیای وه‌رانوه‌رو كوردی هه‌نش فاریۆ. به‌ڵام به‌پێچه‌وانۆ توركه‌كی هورئێستێ به‌كوشته‌یو دایپه‌تیره‌ی وه‌فده‌كه‌ی جه‌وه‌راموه‌رو ئی زوڵمینه خه‌ڵكو ده‌رسیمی ورشاكوا سه‌رو دایره‌و ئاسایشو ده‌رسیمی و ئیتر ئه‌چێوه گێچه‌ڵه‌راسه قینه‌كێ په‌ره‌ش سانا.
ئانه‌بێ ده‌سه‌ڵاتو توركیای هورئێست ئی به‌هانێشه به هه‌ل زانا و جه مانگه‌و یه‌رێ و نه‌ورۆزه‌نه به30هه‌زارێ جه‌یش و جاشێوه هجومش كه‌رد سه‌رو ئی خه‌ڵكێ . چاوه‌خته‌نه خه‌ڵكه‌كه‌یچ وه‌فدێ ته‌ری دیبلۆماسیشا وه‌شكه‌رد په‌ی وه‌لگیرته‌ی كوشت و برى به براگه‌وره‌یی سێ ره‌زای و چند كه‌سێ هامرێ چه‌نیش، به‌ڵام توركه‌كێ ئینه‌شا قبوڵ نه‌كه‌رد دیسان هورئێستێ به‌گێرته‌ی وه‌فده‌كه‌ی و دماجار وه‌ره‌چه‌ماو خه‌ڵكیوه كه‌ردێشا داره‌ره‌و خنیكنێشا. ئی دڵره‌قی و وه‌خشیگه‌رایه‌و توركیه‌ی پاسه‌ش كه‌رد كه خه‌لك و ده‌رسیمی بی متمانه‌یش یاوو چله‌پۆپه وه‌رانوه‌رو توركه‌كا. په‌وكای گێچه‌ڵه‌و توركه‌كا پی خه‌ڵكیه به‌رده‌وامه بیه تا ئانه‌بی دماجارتا نیمه‌و ساله‌و 1938 توركه‌كی به زه‌برو چه‌كی و توپی و ته‌یاره‌ی تاواشا زاڵی با ملو ده‌رسیمیره‌و گنا كوشته‌ی و بڕیه‌ى ده‌یان هه‌زاری جه خه‌ڵكه‌كه‌یش دڵیشانه چنده‌ها زارۆڵی و ژه‌نی و خه‌ڵكی ریشچه‌رمه‌و كوشیاو سه‌ره‌بریا. چاوه‌خته‌نه راپۆرتێ به‌ریتانیای باس جه كوشته‌ی 40هه‌زار نه‌فه‌ری كه‌راوه كه توركه‌كا جه‌ده‌رسیمه‌نه كوشتێنێشا. دیارا هه‌رسه‌رده‌م و ئه‌ردوگانینه باس حه‌كوشته‌ی 13هه‌زاركه‌سا كریۆوه كه 2013چی شاره‌نه ره‌ویه‌شكه‌رده‌ن، دیارا ئی هه‌ڵمه‌تایچشه كه سوریانه مدۆشا وه‌رانوه‌رو كوردا سوریای ره‌نگا دریژكریاوه ئاقینه كۆنی بۆكه ده‌رهه‌ق و كوردی بیه‌نشا جه ده‌رسیم وشاره‌كای. ته‌رو كوردستانینه !!
سەرچەمەو باسەکەی:هەورامان نیوز
درباره این سایت